Insluiten, niet uitsluiten van onruststokende jongeren

Alles dat aandacht krijgt, groeit. En in de moderne multimediamaatschappij is het heel makkelijk om aandacht te krijgen. Twee jonge rappers die in Tilburg-Noord met elkaar op de vuist gaan. Een groep hangjongeren voor een supermarkt in een wijk in Zaandam. Historisch gezien, alles behalve unieke fenomenen. Maar dankzij een combinatie van vlogs, Facebookberichten, tweets en andere vormen van sociale media krijgen deze jongeren een ongekend groot podium. Zeker als onze minister-president olie op het vuur gooit door hen “tuig van de richel” te noemen dat moet “oppleuren” uit ons land. Klein houden, investeren in positieve aandacht en échte kansen voor de toekomst. Dat zou ons antwoord moeten zijn op deze aandacht vragende jongeren.

Vrijwel dagelijks doen zich op onze Midden-Brabantse scholen incidenten voor met en rondom onze leerlingen. Incidenten die min of meer vergelijkbaar zijn met jongeren die recentelijk in de media zijn gekomen door hun grensoverschrijdend gedrag. Soms zijn deze incidenten zo heftig, dat ik niet anders kan dan leerlingen voor één of meerdere dagen te schorsen. Leerlingen die seksueel getinte berichten van minderjarige klasgenootjes delen via sociale media. Leerlingen die medeleerlingen en leerkrachten bedreigen en met scharen, tafels en stoelen gooien. Leerlingen die andere kinderen via sociale media zo genade- en grenzeloos pesten dat het gepeste kind in zichzelf begint te snijden van verdriet en frustratie. Dit is de harde realiteit van het specialistisch onderwijs waarin onze leerkrachten en andere onderwijsprofessionals dagelijks werken. Maar gelukkig zijn het vooral incidenten en kunnen we veel van dit soort ongewenst gedrag voorkomen. De manier waarop we dat doen, kan een les zijn voor onze samenleving als geheel. Ons geheim? ‘Liefdevol insluiten’.

Ieder jongere wil iets van zijn of haar leven maken. Wil ertoe doen. Wil gehoord en gewaardeerd worden om wie hij is. Wil dat zijn of haar leven zin heeft. De kunst in ons type onderwijs is constant een appèl te doen op deze soms verscholen, dieperliggende oerwens van een jongere. Aansluiting vinden bij wat jongeren drijft, is de eerste stap richting het ‘insluiten’ van jongeren bij de grotere groep en de school. Daarbij hoort ook: aansluiten bij de persoonlijke en culturele achtergrond van de jongere. Dit levert een positief schoolklimaat op, waarin jongeren zichzelf kunnen en mogen zijn. Waarin ze weten wat de grenzen zijn én binnen die grenzen hun dromen kunnen verwezenlijken. Nadat we begrijpen wat jongeren drijft, ontstaat een beeld van hun dromen voor de toekomst. Onlangs hebben we al onze leerlingen gevraagd hun toekomstdromen met ons te delen. Opvallend hoe vaak ze daarin ingingen op omgangsvormen. “Ik wil graag meer begrip voor onze beperkingen”, schreef een leerling. Een ander zei: “De school is leuk zonder pesten en met respect hebben voor elkaar. Ik wil met een goed en leuk gevoel naar school kunnen gaan, zonder gedoe!”. Simpel samengevat door een andere leerling tot “Gewoon normaal en geen ruzie enzo”.

En zo is het maar net. Jongeren zijn in hun persoonlijke ontwikkeling vaak onbewust op zoek naar liefde, aandacht en bevestiging vanuit hun sociale omgeving. Het is onze (morele) verplichting als individuele volwassenen en als samenleving als geheel hen daarin te voorzien. Ook richting een vechtende rapper of een onruststokende vlogger. Zij horen erbij. Zij zijn volwaardig onderdeel van onze samenleving. En ook deze jongeren vormen onze toekomst. Hoe moeilijk we dat soms ook vinden. We kunnen hen niet buiten onze gemeenschap, onze samenleving plaatsen. We kunnen overlast veroorzakende jongeren van Turkse afkomst niet exporteren naar Ankara. Het zijn onze jongeren en daarmee ook onze problemen om op te lossen.

Die acceptatie en erkenning is een mooie stap richting het voorkomen van nieuwe problemen door te investeren in een positief maatschappelijk klimaat. Een klimaat van insluiting en inclusie. Zowel in daden als in woorden. Daarvoor hebben we politici en bestuurders nodig die het hoofd koel houden, op zoek gaan naar samenwerking en verbinding met ouders en andere sleutelfiguren rondom de jongeren. Daarvoor hebben we media nodig die zich kritisch, maar terughoudend opstellen en niet sensatiewellustig een onnodig groot podium biedt aan deze jongeren. Houd het klein en lokaal. Ouders en opvoeders die er écht voor hun zoon of dochter zijn, die de grenzen van toelaatbaar en ontoelaatbaar gedrag aangeven en die handhaven. En die tegelijk liefdevol aandacht geven aan hun kind. Laten we samen voorkomen dat jongeren kunnen vluchten in negativiteit door te ze omarmen vanuit positiviteit. Laten we hen perspectieven geven op een mooie toekomst die aansluit bij hun eigen dromen. En hoe soft dit wellicht ook klinkt, het is altijd liefde dat haat overwint.

Gepubliceerd in het Brabants Dagblad van zaterdag 17 september 2016